İcarə müqaviləsi – iki tərəf arasında bağlanan və əmlakın müəyyən müddətə istifadəsini tənzimləyən mühüm hüquqi sənəddir. Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin 743-cü maddəsinə əsasən, icarə müqaviləsi icarəyə verənin mülkiyyətində və ya istifadəsində olan əmlakın müəyyən müddət üçün icarəyə götürənə verilməsi barədə razılaşmadır.

Onun düzgün hazırlanması həm icarəyə verən, həm də icarəçi üçün hüquqi təhlükəsizliyin təmin olunması baxımından vacibdir.

İcarə müqaviləsinin hüquqi mahiyyəti və əsas xüsusiyyətləri

İcarə müqaviləsi aşağıdakı hüquqi xüsusiyyətlərlə seçilir:

• İki tərəf arasında bağlanır: icarəyə verən və icarəçi.
• Əmlak müvəqqəti istifadəyə verilir, mülkiyyət hüququ ötürülmür.
• Daşınar və daşınmaz əmlaka aid ola bilər.
• Müddətli xarakter daşıyır.
• Müqabilində ödəniş edilir.

Bu xüsusiyyətlər müqaviləni həm gündəlik həyat, həm də biznes fəaliyyətində hüquqi baxımdan əhəmiyyətli edir.

İcarə müqaviləsinin növləri

İcarə müqavilələri müxtəlif əlamətlərinə görə fərqlənir:

• Daşınmaz əmlakın icarəsi – mənzil, torpaq, ofis, mağaza.
• Daşınar əmlakın icarəsi – avtomobil, avadanlıq, texnika.
• Qısa və uzun müddətli icarə – müqavilənin müddətindən asılı olaraq.
• Kommersiya və qeyri-kommersiya icarəsi – istifadənin məqsədinə görə.
• Yaşayış sahələrinin icarəsi – otaq və mənzil kirayəsi.

Hər bir növün özünəməxsus hüquqi prosedurları və şərtləri mövcuddur.

İcarə müqaviləsinin bağlanması və əsas qaydaları

Müqavilə tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə bağlanır və mütləq yazılı formada olmalıdır. Əsas qaydalar bunlardır:

• Müqavilənin əsas şərtlərinin göstərilməsi (əmlakın təsviri, müddət, ödəniş şərtləri).
• Müqavilənin qüvvəyə minmə tarixi.
• Daşınmaz əmlakın icarəsi zamanı əlavə sənədlərin (qeydiyyat, hüquqi status) təqdim olunması.
• Zəruri hallarda müqavilənin notarial qaydada təsdiqi və dövlət qeydiyyatı.
  
   

İcarəçi və icarəyə verənin hüquq və öhdəlikləri

İcarəyə verənin öhdəlikləri:

• Əmlakı istifadəyə yararlı vəziyyətdə təqdim etmək.
• Təhlükəsizliyi və hüquqi şəffaflığı təmin etmək.
   

İcarəçinin öhdəlikləri:

• Əmlakı qaydasında istifadə etmək və qorumaq.
• Müddətində icarə haqqını ödəmək.
• Müqavilə bitdikdə əmlakı geri qaytarmaq.

Müqavilə pozularsa, tərəflər qanuni məsuliyyət daşıyır və mübahisələr məhkəmə qaydasında həll olunur.

İcarə haqqı və ödəniş mexanizmi

Müqavilədə icarə haqqı və ödəniş şərtləri aydın göstərilməlidir. Ən çox rast gəlinən hallar:

• Aylıq və ya illik ödəniş.
• Nağd, köçürmə və ya elektron üsulla ödəniş.
• Gecikmə halları və cərimə şərtləri.
• İcarə haqqının artım mexanizmi.
  
   

Müqavilənin pozulması və hüquqi məsuliyyət

Müqavilə şərtlərinin pozulması aşağıdakı nəticələrə gətirə bilər:

• İcarəçinin ödənişi gecikdirməsi və ya əmlaka zərər vurması.
• İcarəyə verənin əmlakı vaxtında təqdim etməməsi.
• Müqavilənin birtərəfli qaydada ləğvi və məhkəmə iddiaları.
   

İcarə müqaviləsinin qeydiyyatı və elektron formatı

Daşınmaz əmlakın uzunmüddətli icarəsi zamanı müqavilə dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. Bu, hüquqların qorunmasına xidmət edir.

Müasir dövrdə elektron imza vasitəsilə rəqəmsal icarə müqavilələri də geniş yayılıb. Bu üsul daha çevik və təhlükəsiz hesab olunur.